Zapewnienie bezpiecznej pracy w magazynie

Bezpieczna praca w magazynie jest kluczowym zagadnieniem zarówno podczas projektowania systemów składowania jak i podczas ich eksploatacji. Należy o to bezpieczeństwo dbać zarówno ze względu na zdrowie i życie pracowników jak i ze względu na obowiązujące przepisy.

W tym artykule zagadnienie to zawężone będzie do kwestii związanych z eksploatacją regałów magazynowych.

Kwestie prawne zawarte w rozporządzeniach

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 30 października 2002r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Dziennik ustaw nr 191, poz. 1596 oraz z 2003r. oraz rozp. zmieniające: Dziennik ustaw nr 178, poz. 1745).

OBWIESZCZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 28 sierpnia 2003r. Dziennik Ustaw nr 169, poz. 1650 W sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROZWOJU I FINANSÓW
W sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych
z napędem silnikowym. Dz.U. 2018, poz.47

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
z dn.26.09.1997 w sprawie ogólnych przepisów BHP. (Dz.U. 129 poz.844 z pózn.zm.)

Oraz w Kodeksie Pracy.

Wszystkie te dokumenty są dostępne w Internecie i można je pobrać bez żadnych dodatkowych kosztów. Osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo niewątpliwie powinny to zrobić i zapoznać się z tymi dokumentami. Zawierają one obowiązujące w Polsce przepisy prawa, które wszyscy jesteśmy zobowiązani przestrzegać.

Podstawowe prawo związane z bezpieczeństwem pracy w firmie (a więc również w magazynie) mówi:

  • Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie odpowiedzialność ponosi PRACODAWCA.
  • Pracodawca ma możliwość delegowania uprawnień (a więc przekazania odpowiedzialności) wskazanym pracownikom.
  • Osoba delegowana ponosi pełną odpowiedzialność za swój zakres obowiązków.
  • Delegowanie uprawnień nie zwalnia pracodawcy z obowiązku nadzoru nad prawidłowością działania przedsiębiorstwa i kontroli realizacji zadań przez osoby delegowane do ich wykonania.

Dodatkowo przepisy precyzują kwestie nadzoru nad instalacjami i urządzeniami technicznymi – a więc również regałami magazynowymi.

Wszelkie regały:

  • muszą być poddane kontroli wstępnej po zainstalowaniu w danej lokalizacji,
  • specjalnej kontroli w przypadku przeprowadzenia prac modyfikacyjnych,
  • specjalnej kontroli w przypadku zaistnienia zjawisk przyrodniczych (np. ruchy sejsmiczne, powódź itp.), czy innej przyczyny pogorszenia stanu technicznego,
  • specjalnej kontroli w razie zaistnienia uszkodzeń lub wypadków przy pracy,
  • muszą być poddawane kontroli okresowej sprawdzającej stan techniczny.

Wyniki tych kontroli przepisy nakazują rejestrować i przechowywać przez lat 5 do dyspozycji odpowiednich służb (np.: PIP, SP, BHP)

Podarto przepisy nakazują, aby wszelkie czynności prowadzone przy regałach magazynowych (montażowe, konserwacyjne, kontrolne i obsługowe) były prowadzone przez „Osoby upoważnione i posiadające odpowiednie kwalifikacje”. 

Jest to bardzo istotne, zwłaszcza w kwestii odpowiedzialności pracodawcy za stan bezpieczeństwa. To pracodawca ma zagwarantować, że osoby (firmy), które zatrudnia posiadają właściwe kwalifikacje do prowadzenia prac. Jeżeli zatrudni osoby (firmy) o niedostatecznych kwalifikacjach, które przeprowadzą prace (montażowe; naprawcze; kontrolne; obsługowe) w sposób wadliwy – zgodnie z prawem i tak on (pracodawca; użytkownik instalacji) będzie ponosić odpowiedzialność.

W kontekście tego należy zwrócić uwagę na kwestię projektu i zakupu nowych instalacji regałowych.

Wolność gospodarcza umożliwia projektowanie, produkcję i montaż regałów magazynowych każdemu przedsiębiorcy. Nie ma regulacji prawnych czy uprawnień niezbędnych do takiej działalności, jak np. do budowy mostów czy obiektów budowlanych. Dlatego też bardzo istotne jest aby osoba (firma), która projektuje i dostarcza regały była w stanie udowodnić, że działa zgodnie ze sztuką inżynierską. Można się tu oprzeć o tzw „Deklaracje zgodności z normami” czy Certyfikaty niezależnych instytucji kontrolnych oraz oczywiście o różnego rodzaju referencje.

W kolejnych paragrafach rozporządzeń nakazane jest:

  • utrzymywanie urządzeń (regałów) i elementów ich ochrony w stanie sprawności technicznej,
  • udostępnienie pracownikom instrukcji obsługi urządzeń technicznych (regałów) – a co za tym idzie – oczywiście odpowiednie przeszkolenie tych pracowników,
  • zatrudnieni pracownicy zobowiązani są niezwłocznie zgłaszać wszelkie zauważone uszkodzenia do właściwych (odpowiedzialnych) osób – i tu należy podkreślić potencjalną odpowiedzialność personalną osób lekceważących ten przepis w sytuacji wystąpienia zagrożenia zdrowia i życia podczas awarii instalacji,
  • uszkodzone – nie nadające się do eksploatacji instalacje należy wyłączyć do czasu naprawy.

Należy pamiętać, że naruszenie zasad prawa i przepisów BHP jest penalizowane zarówno przez stosowanie grzywny (art.283 KP), jak i kary pozbawienia wolności bądź jej ograniczenia (art.220 KK).

Przepisy prawa zawierają ogólne zalecenia związane z bezpieczeństwem użytkowania instalacji technicznych (regałów), pozostawiając sposoby realizacji do decyzji użytkownika.

Norma PN – EN 15635 : 2010

Została opracowana norma[i] PN-EN 15635:2010, którą można potraktować jako uzupełnienie obowiązujących przepisów. Zawiera ona praktyczne zalecenia, jak należy realizować nakazy zawarte w rozporządzeniach w celu osiągnięcia optymalnego poziomu bezpieczeństwa użytkowania instalacji regałowych.

Bezpieczeństwo użytkowania urządzeń do składowania można zapewnić poprzez

Wyznaczenie odpowiednich procedur[ii] obejmujących:

UŻYTKOWANIE SYSTEMU SKŁADOWANIA:

  • Regały powinny być obsługiwane zgodnie z instrukcją obsługi regałów
    i specyfikacją,  dostarczoną przez dostawcę regałów.
  • Regały powinny w widocznym miejscu posiadać tabliczki znamionowe ostrzegające o obciążeniach dopuszczalnych (bezpiecznych).
  • Masa ładunku nie powinna przekraczać dopuszczalnego obciążenia.
  • Należy zachować bezpieczny sposób układania i pobierania ładunku  z regałów.
  • Przedmioty kruche, preparaty chemiczne i niebezpieczne oraz materiały najcięższe powinny być składowane na najniższych poziomach.
  • Przedmioty przeznaczone do indywidualnego składowania powinny być ustawiane ze szczególną ostrożnością.
  • Bez zgody DOSTAWCY regałów nie wolno zmieniać poziomów składowania i długości rzędów regałowych.
  • Pracownicy obsługujący regały powinni być przeszkoleni z ich obsługi 
  • Należy przestrzegać, aby jednostka, na której znajduje się ładunek była w odpowiedniej jakości i dobrym stanie technicznym. Stosowana jednostka ładunkowa musi być zgodna z założeniami projektowymi i wytycznymi w tablicy znamionowej.
  • Składowany ładunek musi być stabilny i odpowiadać wymiarom określonym w projekcie i na tablicy znamionowej.
  • Należy zapewnić właściwe ogrzewanie i oświetlenie strefy składowania.
  • Należy utrzymywać porządek w przestrzeni drogi transportowej obsługiwanej przez wózki widłowe.
  • Należy przeprowadzać regularne przeglądy konstrukcji regałów
    w trakcie okresu eksploatacji

WYZNACZENIE OSOBY ODPOWIEDZIALNEJ ZA BEZPIECZEŃSTWO INSTALACJI REGAŁOWYCH

PRSES (z ang. Person Responsible for Storage Equipment Safety) – osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo systemu składowania.

  • PRSES powinien być świadomy charakteru działań w magazynie i związanych z nimi niebezpieczeństw określonych na podstawie oceny ryzyka oraz środków zapobiegawczych stosowanych, aby uniknąć lub ograniczyć niebezpieczeństwa, za pomocą instrukcji i/lub znaków.
  • Osoba pełniąca funkcję PRSES powinna posiadać wiedzę na temat budowy regałów, znać podstawy statyki konstrukcji.
  • PRSES powinna znać zasady, wg których organizowana jest praca w magazynie.
  • Wiedzieć o istnieniu przepisów regulujących zasady użytkowania regałów i w razie potrzeby potrafić odnaleźć regulacje prawne by móc się do nich stosować.
  • PRSES powinien posiadać dane kontaktowe do dostawców urządzeń składowania.
  • PRSES powinien określać konieczne szkolenia do utrzymania urządzeń składowania w bezpiecznych warunkach obsługi.
  • PRSES powinien określić częstotliwość i zakres przeglądów urządzeń składowania, zależnie od warunków obsługi w magazynie.
  • PRSES powinien zadbać, aby przechowywać formalne pisemne raporty z przeglądów.
  • Wskazana jest znajomość norm:
    • PN-EN 15635:2010; Zastosowanie i utrzymanie urządzeń do składowania.
    • PN-EN 15629:2010; Specyfikacja urządzeń do składowania.
    • PN-EN 15620:2010; Stalowe statyczne systemy składowania.
    • DIN18202; Posadzki przemysłowe.
  • Osoba pełniąca funkcję PRSES musi potrafić podejmować w pełni odpowiedzialnie szybkie decyzje kierując się wyłącznie zapewnianiem bezpieczeństwa w magazynie (np. decyzje
    o wyłączeniu regałów z użytku).
  • PRSES jest również osobą, do której z pewnością zgłoszą się kontrolerzy na wypadek kontroli BHP, PIP czy prokuratury jeżeli w magazynie zdarzy się wypadek.

PRZEPROWADZANIE AUDYTÓW:

Norma PN-EN 15635:2010 przewiduje 2 rodzaje przeglądów: przegląd bieżący i przegląd ekspercki.

Przegląd bieżący zwany inaczej „oględzinami” wykonuje się z zasady wzrokowo – należy zidentyfikować wszelkie uszkodzenia i zgłosić je do PRSES.  Przegląd bieżący wykonują z reguły wyznaczeni pracownicy magazynu, po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia. Przeglądy bieżące należy przeprowadzać cyklicznie,  zgodnie z harmonogramem, który powinien opracować PRSES.

Harmonogram ten ustala się na podstawie oceny ryzyka powstawania uszkodzeń instalacji regałowej. Należy wziąć pod uwagę między innymi:

  • Przepustowość towarów w magazynie,
  • Umiejętności operatorów wózków  widłowych
  • Motywację personelu i identyfikację osobistą z firmą,
  • Zakres stosowania ochraniaczy przy instalacji regałowej,
  • Właściwy dobór luzów manipulacyjnych w instalacji,
  • Właściwą szerokość dróg transportowych i manipulacyjnych dla stosowanych środków transportu.
  • Stan techniczny wózków widłowych
  • Jakość i rodzaj jednostek ładunkowych

A zakres i sposób kontroli zwykle w porozumieniu z dostawcą regałów lub specjalistyczna firmą zajmującą się serwisowaniem regałów lub ich przeglądami. Należy zwrócić uwagę, że norma PN-EN-15635:2010 wymienia zagadnienia, które powinny podlegać badaniom w trakcie przeglądów.

Przegląd ekspercki, zwany też przeglądem rocznym ma swoje oparcie w Rozporządzeniu Ministra,  gdzie jest wprowadzony obowiązek „okresowej kontroli”[i]. Przegląd ten z reguły wykonują wyspecjalizowane firmy, posiadające odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie.  W przeglądzie eksperckim sprawdzane są z reguły te same zagadnienia jak w bieżącym, z tą różnicą, że są dzielone na uszkodzenia klasyfikowane i nieklasyfikowane. Klasyfikowane podlegają mierzeniu specjalistycznymi przyrządami i ocenie zgodnie z założeniami projektowymi lub normą,  a nieklasyfikowane – wzrokowo. Ponadto w przeglądzie eksperckim sprawdza się dokumentację instalacji regałowej i prawidłowość działania procedur.

Protokół sporządzony przez inspektora powinien służyć PRSES do poprawy stanu obsługi regałów magazynowych oraz przeprowadzenia / zlecenia niezbędnych napraw.

PRZEPROWADZANIE KONSERWACJI I NAPRAW

Konserwacje i naprawy powinny przeprowadzać wyspecjalizowane służby własne użytkownika lub specjalistyczne firmy zewnętrzne. Do właściwego przeprowadzenia naprawy / obsługi niezbędne jest odpowiednie przeszkolenie i posiadanie niezbędnego doświadczenia w tym zakresie.

Przywołując normę PN:EN 15635:2010:

$3.10: Montażysta – osoba wyszkolona i zakwalifikowana jako odpowiedzialna, która składa elementy i buduje regały na wyznaczonym miejscu.

$4.4: Poprawne złożenie i ustawienie urządzeń do składowania jest tak samo ważne jak przedstawienie spełniającego wymagania bezpieczeństwa projektu konstrukcji. Osoby prowadzące prace montażowe powinny być wyszkolone i doświadczone w zakresie wymienionych prac oraz powinny być właściwie nadzorowane i kontrolowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy wszystkich osób. Jakość i dokładność prac montażowych mogą mieć istotny wpływ na możliwości i konstrukcyjną spójność urządzeń do składowania. Siła robocza dostawcy powinna być szkolona w celu prowadzenia tych prac efektywnie oraz powinna mieć odpowiednie doświadczenie, aby robić to bezpiecznie.

PRSES jako osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo instalacji regałowych powinien zadbać,  aby wszelkie uszkodzenia były odpowiednio oceniane (klasyfikowane) – oraz wdrożyć właściwe sposoby postępowania z różnymi rodzajami uszkodzeń.  Norma PN-EN 15635:2010 dokładnie określa postępowanie z uszkodzeniami klasyfikowanymi.

Jest bardzo istotne,  aby mieć świadomość, że instrukcje obsługi instalacji regałowych wytwarzanych przez różnych producentów mogą odbiegać zaleceniami dotyczącymi uszkodzeń instalacji od zaleceń normy. W takiej sytuacji należy bezwzględnie stosować się do instrukcji producenta / dostawcy.

ZMNIEJSZANIE LICZBY USZKODZEŃ. ZAPEWNIENIE BEZPIECZNEJ PRACY W MAGAZYNIE.

Użytkownik powinien ustanowić warunki bezpiecznej pracy na podstawie analizy ryzyka w celu zmniejszenia możliwości uszkodzeń urządzeń do składowania. Bezpieczeństwo można poprawić, szkoląc operatorów i unikając warunków powodujących powstanie trudnych warunków pracy.

Wybrane aspekty zapewnienia bezpiecznej pracy w magazynie:

  • Powołanie PRSES (Osoby Odpowiedzialnej)
  • Terminowa realizacja kontroli wyposażenia magazynu
  • Stosowanie właściwego oznakowania w magazynie
  • Podział pracy zgodnie z kompetencjami pracowników
  • Podnoszenie kwalifikacji personelu
  • Szybka reakcja na zauważone uszkodzenia
  • Prawidłowe wyznaczenie i oznakowanie dróg transportowych; stosowanie ruchu jednokierunkowego,
  • Zwierciadła sferyczne na skrzyżowaniach dróg transportowych,
  • Sygnalizacja świetlna w miejscach natężonego ruchu,
  • Ograniczniki prędkości dla wózków w zależności od stref pracy,
  • Rozdzielenie ruchu pieszego od kołowego (gdzie możliwe); wyznaczenie ciągów komunikacyjnych dla pieszych,
  • Stosowanie lamp bezpieczeństwa na wózkach (Blue Spot), informujących innych uczestników ruchu o zbliżającym się pojeździe,
  • W wózkach widłowych stosowanie kabiny z kratą bezpieczeństwa od góry oraz pasów bezpieczeństwa dla operatora,
  • W wózkach widłowych stosowanie lusterka wstecznego dla operatora,
  • Zastosowanie czujników zderzeniowych na wózkach widłowych.
  • Stosowanie indywidualnych środków ochronnych wg zaleceń BHP

Należy podkreślić istotność zaangażowania służb BHP (Zakładowych Inspektorów) w zapewnienie  właściwego poziomu bezpieczeństwa pracy w magazynie. Specjalistyczna wiedza tych osób powinna w połączeniu ze znajomością budowy regałów i ich obsługi reprezentowaną przez PRSES zagwarantować całkowicie bezpieczne bezproblemowe funkcjonowanie magazynu.

[i] Od 1994 r. w Polsce obowiązuje system normalizacji dobrowolnejwłaściwy dla gospodarki rynkowej. Rezygnacja z systemu obowiązkowego nastąpiła w celu dostosowania prawa polskiego do europejskiego prawa dotyczącego zgodności infrastruktury jakości i bezpieczeństwa, umożliwiając w ten sposób udział Polski w Jednolitym Rynku Europejskim.[ii] Na podstawie PN-EN 15635:2010[iii] Dz.U.191. poz1596. $27:

Pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstanie sytuacji  niebezpiecznych, poddane były:

Okresowej kontrolia także badaniom przez jednostki działające
na postawie odrębnych przepisów albo osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje;